9 september, dag van de geboorte

Op de dag na de katholieke feestdag van Maria Geboorte, 9 september, is de jaarlijkse Nationale Dag van de geboorte. Dit initiatief van het Fonds Gezond Geboren zet zich in voor de meest kwetsbaren onder ons: nog niet geboren en pasgeboren baby’s (strongbabies.nl). Het doel van het fonds, en van de Dag van de Geboorte, is meer onderzoek en kennisuitwisseling mogelijk maken op het terrein van de neonatologie en de verloskunde zodat meer baby’s gezond geboren kunnen worden. Een verhaal dat staat als een huis. Tara therapeuten Wilma Potze en Simone Hoogeveen willen zich sterk maken voor een duowoning en wijzen erop dat er minstens evenveel aandacht nodig is voor mentaal gezonde geboorte.

Ook bij de psychosociale zorg rond zwangerschap en geboorte zijn er verschillende fases te onderscheiden: voorafgaand aan de zwangerschap, tijdens de zwangerschap en na de geboorte. Iedere fase gaat gepaard met besluitvorming, dialoog en emoties. Zo gemakkelijk als we dit kunnen benoemen, zo lastig is het in de praktijk, omdat het een niet los gezien kan worden van het ander. Bij het nadenken over een zwangerschap met een draagmoeder ben je al bezig met je eigen toekomst en dat van het kind. Tijdens de zwangerschap is er een andere realiteit gaande, met de daarbij behorende onzekerheden. Die twijfels die altijd bij zwangerschappen horen zijn anders en vaak meer op de voorgrond bij de nieuwe manieren van gezinsvorming die er in de tegenwoordige tijd zijn en waarbij wij betrokken zijn als counselors. En twijfels zijn de hoeders van de nieuwe inzichten.

Neem bijvoorbeeld de beslissingen die genomen moeten worden. Ouders die ervoor kiezen hun kinderwens te vervullen met een zaad- of eiceldonor, of via een draagmoeder, hebben een extra besluit te nemen: hoe en wanneer gaan we ons kind voorlichten over de eigen geschiedenis? Niet zelden is er sprake van voortschrijdend inzicht binnen deze gezinnen, die immers in een maatschappij leven waarin de manier waarop gekeken wordt naar de belangen van kinderen steeds sneller aan het veranderen is. Tara Therapeuten vinden dat ze daarin een belangrijke verantwoordelijkheid hebben.

Geheimen behoren tot het verleden

Lang werd gedacht dat geheimhouding het beste was; ‘Wat niet weet, wat niet deert’ was kort samengevat het uitgangspunt. Inmiddels weten we dat geadopteerden en donorkinderen vaak wel iets weten, alleen niet wat. En ze hebben daar last van. Uit onderzoek onder donorkinderen blijkt dat kinderen die op latere leeftijd te horen krijgen dat ze zijn geboren uit donorconceptie, gevoelens van verlies en rouw ervaren (Indekeu, 2021). Zonder dat ze dat wisten is er eigenlijk sprake van uitgestelde rouw. Hun vader blijkt niet hun vader, en er is over zoiets belangrijks gelogen. Wat doet dat met het onderling vertrouwen binnen gezinnen en met de geestelijke gezondheid van deze mensen? Als ouders wil je dat je kind bij je terecht kan met zijn of haar problemen, en er zeker niet een veroorzaker van zijn. Door onze gesprekken met zowel ouders als kinderen weten we hoe groot de pijn kan zijn en hoe belangrijk het is om dit te voorkomen. De nieuwe inzichten over het voorlichten van kinderen, geïntegreerd in de opvoeding en gelijk opgaand met de ontwikkeling van het kind, helpen bij het maken van een onmisbaar plan vooraf waar iedereen die erbij betrokken is zich in kan vinden. Als professionals hebben we daarbij de taak om ook de vragen te stellen die nog niet eerder gesteld zijn.

Nieuwe wet in aantocht

Toegegeven, het hierboven geschetste plaatje is het ideaalbeeld en de praktijk blijft weerbarstig. Nog steeds spreken we met adoptie- en donorkinderen die vragen en emoties hebben over hun afstamming en het met de aanpak van hun ouders niet eens zijn. De counseling die wij bieden is tot nu toe niet verplicht, en zelfs als het straks verplicht is bij draagmoederschap zal niemand gedwongen kunnen worden omdat we, gelukkig, vrij zijn bij opvoedkwesties. De verantwoordelijkheid ligt bij de ouders.

Toch zijn we bij Tara blij met de nieuwe wet, omdat het iets belangrijks is wat gedaan kan worden voor de kinderen die niet zelf de keuze kunnen maken. Kinderen die het nodig hebben om op te groeien in een mentaal gezonde omgeving waarbij ze terug kunnen vallen op ouders die staan voor wat ze doen en dit helder en transparant uit kunnen leggen.

Daar hoort ook een zorgvuldige afweging bij. Anonieme donatie is voor de mentale gezondheid van het kind een te groot risico. Toekomstige ouders die denken dat het voor iedereen beter is gaan voorbij aan het feit dat een kind opgroeit tot een zelfstandig individu inclusief denkend en voelend brein. Waar het in vroegere tijden soms nog wel mogelijk was om het geheim te bewaren – meestal niet – is dat in deze tijd onmogelijk. Het is vragen om problemen. Voorlichting op latere leeftijd is een verlieservaring waarop rouw volgt.

Situaties als draagmoederschap lenen zich meestal niet voor geheimhouding omdat in de meeste gevallen de draagmoeder een familielid of goede bekende van het kind is. Draagmoeders komen vaker dan gemiddeld uit een warm gezin en hebben vaak een steunende partner (demaakbaremens.org). In onze gesprekken merken we dat de banden tussen draagmoeders en wensouders hecht zijn en dat men open staat voor dialoog.

Bouwen aan mentaal gezonde geboortezorg

De nieuwe wetgeving zien we bij Tara als het fundament van een nieuwe, geïntegreerde tak van de geboortezorg, waarbij de focus niet alleen ligt op het medische en fysieke, maar in even grote mate op het psychosociale aspect. Bij Tara bouwen we daaraan. Zodra de duowoning opgeleverd is kan er meer samengewerkt worden, ontstaat er aandacht voor zowel de fysieke als de geestelijke gezondheid, en kunnen we gaan voorkomen in plaats van genezen.

Nogmaals toegegeven, ook dit is een ideaalbeeld. Toch zien we al veel goede ontwikkelingen, waarbij de kinderen zelf hun podium beklimmen en ons laten weten dat het anders moet. Als maatschappij zijn we verplicht aan onze kinderen om te handelen naar de kennis van nu.

Wilma Potze, psychosociaal therapeut en docent Saxion Hogeschool

Simone Hoogeveen, Maatschappelijk werker en contextueel therapeut bij onvervulde kinderwensvraagstukken

Bronnen:

Indekeu, A., (2021) Anders en toch gewoon; families na donorconceptie. Leuven, Lannoo Campus

https://www.strongbabies.nl/fonds-gezond-geboren

https://www.demaakbaremens.org